Cơn địa chấn từ Jackson Hole và lời thì thầm được cả thế giới mong đợi

Thị trường tài chính toàn cầu vừa trải qua một phiên giao dịch bùng nổ, một ngày mà sắc xanh lan tỏa từ Phố Wall đến các sàn giao dịch tiền điện tử. Chỉ số Dow Jones tăng vọt hơn 800 điểm, S&P 500 và Nasdaq cũng không hề kém cạnh. Các tài sản rủi ro, từ cổ phiếu meme đến Bitcoin, đồng loạt "dậy sóng". Nguyên nhân của bữa tiệc đầu cơ này không đến từ một báo cáo lợi nhuận đột phá hay một thương vụ M&A tỷ đô, mà đến từ vài câu chữ được cất lên giữa khung cảnh yên bình của Jackson Hole, Wyoming.

Trong bài phát biểu được mong đợi nhất năm, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell đã làm điều mà các nhà đầu tư khao khát bấy lâu: ông đã "mở toang cánh cửa" cho khả năng Fed giảm lãi suất ngay trong tháng 9. Bằng một giọng điệu thận trọng nhưng rõ ràng, ông tuyên bố rằng "triển vọng cơ bản và sự thay đổi trong cán cân rủi ro có thể đảm bảo việc điều chỉnh lập trường chính sách của chúng tôi." Đây không còn là một gợi ý xa xôi; đó là một tín hiệu "bồ câu" (dovish) mạnh mẽ nhất từ người đàn ông quyền lực nhất thế giới tài chính.

Theo Yahoo Finance, thị trường đã diễn giải thông điệp này như một sự xác nhận. Lời thì thầm về việc Fed giảm lãi suất đã trở thành một tiếng gầm lớn, thổi bùng lên ngọn lửa lạc quan và châm ngòi cho một đợt tăng giá trên diện rộng. Nhưng đằng sau sự hưng phấn tột độ này là một câu chuyện phức tạp hơn nhiều: một thế lưỡng nan kinh tế, những rủi ro tiềm ẩn và một câu hỏi lớn về sự bền vững của đà tăng trưởng này.

Giải mã "cú bồ câu": Tại sao Fed bất ngờ "quay xe"?

Để hiểu được tại sao thị trường lại phản ứng mạnh mẽ đến vậy, chúng ta cần lùi lại và nhìn vào bối cảnh. Suốt hơn một năm qua, Fed đã duy trì một lập trường "diều hâu" cứng rắn, giữ lãi suất ở mức cao nhất trong hai thập kỷ để chống lại lạm phát. Mọi quyết định đều xoay quanh mục tiêu đưa lạm phát về mức 2%. Tuy nhiên, bài phát biểu của Powell tại hội nghị chuyên đề kinh tế Jackson Hole đã cho thấy một sự thay đổi tinh tế nhưng quan trọng trong cán cân ưu tiên của ngân hàng trung ương quyền lực nhất thế giới.

Trọng tâm của sự thay đổi này nằm ở "nhiệm vụ kép" (dual mandate) của Fed: tối đa hóa việc làm và ổn định giá cả. Powell đã thừa nhận một "tình huống đầy thách thức" khi "rủi ro đối với lạm phát nghiêng về phía tăng, và rủi ro đối với việc làm nghiêng về phía giảm." Đây chính là chìa khóa. Lần đầu tiên sau một thời gian dài, mối đe dọa về một thị trường lao động suy yếu đã được đặt lên bàn cân một cách nghiêm túc, ngang hàng với cuộc chiến chống lạm phát.

"Trong khi thị trường lao động có vẻ đang ở trạng thái cân bằng, đó là một loại cân bằng kỳ lạ xuất phát từ sự chậm lại rõ rệt ở cả cung và cầu lao động," Powell nói. "Tình huống bất thường này cho thấy rủi ro suy giảm đối với việc làm đang gia tăng."

Những con số không biết nói dối. Báo cáo việc làm tháng 7 yếu hơn dự kiến, cùng với việc điều chỉnh giảm mạnh mẽ số liệu của tháng 5 và tháng 6, đã vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại. Nền kinh tế Mỹ chỉ tạo ra trung bình 35,000 việc làm mỗi tháng trong quý gần nhất, một sự sụt giảm đáng kể so với con số 168,000 của năm 2024. Đối mặt với những dữ liệu này, việc tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ có thể đẩy nền kinh tế vào một cuộc suy thoái không cần thiết. Do đó, việc Fed giảm lãi suất không còn là một lựa chọn xa vời, mà đã trở thành một biện pháp phòng ngừa rủi ro cần được cân nhắc nghiêm túc.

Về cơ bản, Fed đang báo hiệu rằng họ sẵn sàng chấp nhận một mức lạm phát cao hơn mục tiêu 2% một chút trong ngắn hạn để bảo vệ thị trường lao động. Đây là một sự đánh đổi kinh điển, và tín hiệu mới nhất cho thấy cán cân đang nghiêng về phía hỗ trợ tăng trưởng và việc làm. Quyết định Fed giảm lãi suất, nếu xảy ra, sẽ là hành động cụ thể hóa cho sự thay đổi trong tư duy chính sách này.

Thị trường "mở tiệc": Cơn sốt đầu cơ và sự trỗi dậy của các tài sản rủi ro

Ngay khi những lời của Powell được phát đi, thị trường đã phản ứng như một chiếc lò xo bị nén. Cơn khát "tiền rẻ" bị dồn nén bấy lâu nay đã được giải tỏa. Đợt tăng giá không chỉ giới hạn ở các cổ phiếu blue-chip mà còn lan rộng ra những góc rủi ro nhất của thị trường.

• Cổ phiếu Meme và Công nghệ không lợi nhuận: Cổ phiếu của Opendoor (OPEN), một cái tên gây tranh cãi, đã tăng vọt gần 40%. Chỉ số theo dõi các công ty công nghệ chưa có lợi nhuận của Goldman Sachs cũng tăng mạnh. Đây là những tài sản cực kỳ nhạy cảm với lãi suất; viễn cảnh chi phí vay mượn thấp hơn trong tương lai khiến chúng trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết.
• Thế giới Tiền điện tử: Thị trường crypto, vốn đã trải qua một giai đoạn khó khăn, đã có một trong những ngày khởi sắc nhất. Ethereum (ETH) tăng vọt, theo sau là Bitcoin (BTC). Các cổ phiếu liên quan như Coinbase (COIN) và Robinhood (HOOD) cũng ghi nhận mức tăng ấn tượng.
• Sự lan tỏa trên diện rộng: Chỉ số Russell 2000, đại diện cho các công ty vốn hóa nhỏ, cũng tăng mạnh, cho thấy niềm tin đang lan tỏa ra ngoài nhóm cổ phiếu công nghệ khổng lồ đã dẫn dắt thị trường trong hai năm qua.

Sự bùng nổ này cho thấy thị trường tài chính hiện đại phụ thuộc vào chính sách tiền tệ đến mức nào. Tín hiệu về việc Fed giảm lãi suất hoạt động như một liều thuốc kích thích cực mạnh, đặc biệt là đối với các tài sản có tính đầu cơ cao. Nó làm giảm chi phí cơ hội của việc nắm giữ các tài sản không sinh lãi (như vàng hoặc một số loại tiền điện tử) và thúc đẩy các nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận cao hơn ở những nơi rủi ro hơn. Theo CBS News, xác suất Fed giảm lãi suất vào tháng 9 đã tăng vọt lên trên 80% sau bài phát biểu, theo dữ liệu từ CME FedWatch Tool.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích cũng cảnh báo về "sự tầm thường" (junkiness) trong phản ứng ban đầu này. Scott Chronert từ Citi lưu ý rằng các cổ phiếu đầu cơ và không có lợi nhuận đã dẫn đầu đà tăng, cho thấy đây có thể là một phản ứng mang tính đầu cơ ngắn hạn hơn là một sự thay đổi nền tảng bền vững. Dù vậy, không thể phủ nhận rằng cánh cửa đã mở, và dòng tiền đang ồ ạt chảy vào để đón đầu khả năng Fed giảm lãi suất.

Tác động đến Việt Nam: Nhà đầu tư nên mong đợi điều gì?

Mặc dù quyết định của Fed diễn ra ở nửa vòng trái đất, tác động của nó lại mang tính toàn cầu và Việt Nam cũng không ngoại lệ. Việc Fed giảm lãi suất có thể ảnh hưởng đến các nhà đầu tư và nền kinh tế trong nước qua nhiều kênh khác nhau.

Thứ nhất, về tỷ giá hối đoái. Một trong những hệ quả trực tiếp nhất của việc Fed hạ lãi suất là đồng Đô la Mỹ (USD) có xu hướng yếu đi. Khi lãi suất USD giảm, sức hấp dẫn của việc nắm giữ đồng tiền này cũng giảm theo. Điều này có thể làm giảm áp lực lên tỷ giá USD/VND, vốn đã là một vấn đề được quan tâm trong thời gian qua. Một đồng VND ổn định hoặc mạnh lên sẽ có lợi cho các doanh nghiệp nhập khẩu (giảm chi phí đầu vào) và giúp kiềm chế lạm phát nhập khẩu. Ngược lại, các doanh nghiệp xuất khẩu có thể đối mặt với một chút bất lợi khi hàng hóa của họ trở nên đắt hơn tương đối.

Thứ hai, về dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI và FII). Khi lãi suất tại các thị trường phát triển như Mỹ giảm xuống, các nhà đầu tư sẽ tìm kiếm lợi nhuận cao hơn ở các thị trường mới nổi và cận biên, trong đó có Việt Nam. Môi trường "tiền rẻ" toàn cầu thường thúc đẩy dòng vốn chảy vào các tài sản rủi ro hơn nhưng có tiềm năng sinh lời cao hơn. Điều này có thể tác động tích cực đến thị trường chứng khoán Việt Nam, thu hút thêm dòng tiền từ các quỹ ngoại và hỗ trợ cho sự tăng trưởng của VN-Index. Tín hiệu Fed giảm lãi suất có thể là chất xúc tác quan trọng cho tâm lý của khối ngoại.

Thứ ba, về chính sách tiền tệ trong nước. Việc Fed nới lỏng chính sách sẽ tạo thêm không gian cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong việc điều hành chính sách tiền tệ của riêng mình. Khi áp lực từ bên ngoài giảm bớt, Ngân hàng Nhà nước có thể linh hoạt hơn trong việc sử dụng các công cụ như lãi suất điều hành để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trong nước mà không phải quá lo lắng về áp lực tỷ giá. Quyết định Fed giảm lãi suất có thể gián tiếp dẫn đến một môi trường lãi suất trong nước thuận lợi hơn.

Thứ tư, về giá cả hàng hóa. Lãi suất thấp và đồng USD yếu hơn thường là một môi trường thuận lợi cho giá cả hàng hóa, đặc biệt là vàng. Vàng, vốn được định giá bằng USD và không sinh lãi, trở nên hấp dẫn hơn khi chi phí cơ hội để nắm giữ nó (lãi suất) giảm xuống. Các nhà đầu tư Việt Nam có truyền thống ưa thích vàng có thể thấy tài sản này hoạt động tốt trong bối cảnh Fed bắt đầu chu kỳ nới lỏng.

Phía sau sự hưng phấn: Con dao hai lưỡi và những rủi ro tiềm ẩn

Bữa tiệc nào rồi cũng sẽ tàn, và sự hưng phấn của thị trường hiện tại cũng không che giấu được những rủi ro cố hữu. Quyết định Fed giảm lãi suất, nếu được thực hiện, là một con dao hai lưỡi.

Rủi ro lớn nhất và rõ ràng nhất chính là lạm phát. Dù đã hạ nhiệt so với mức đỉnh, lạm phát tại Mỹ vẫn cao hơn đáng kể so với mục tiêu 2% của Fed. Việc nới lỏng chính sách tiền tệ quá sớm có thể khiến lạm phát bùng phát trở lại, buộc Fed phải có những hành động thắt chặt mạnh mẽ hơn trong tương lai, gây ra cú sốc lớn hơn cho nền kinh tế. Powell đã thừa nhận rủi ro này, nhưng dường như ông tin rằng sự suy yếu của thị trường lao động sẽ kiềm chế được vòng xoáy lương-giá. Tuy nhiên, đây là một canh bạc đầy rủi ro.

Một rủi ro khác là sự phụ thuộc của thị trường vào "tiền rẻ". Phản ứng bùng nổ của các tài sản đầu cơ cho thấy thị trường đang hoạt động dựa trên kỳ vọng về chính sách tiền tệ hơn là các yếu tố cơ bản về kinh tế hay lợi nhuận doanh nghiệp. Điều này tạo ra một môi trường dễ biến động và có nguy cơ hình thành bong bóng tài sản. Nếu vì một lý do nào đó, chẳng hạn như dữ liệu lạm phát nóng trở lại, khiến Fed không thể thực hiện lời hứa ngầm về việc Fed giảm lãi suất, thị trường có thể phải đối mặt với một đợt bán tháo mạnh mẽ.

Cuối cùng, cần nhớ rằng Powell không đưa ra một lời hứa chắc chắn. Ông nhấn mạnh rằng các quyết định trong tương lai sẽ "hoàn toàn dựa trên dữ liệu". Điều này có nghĩa là mọi thứ vẫn có thể thay đổi. Một báo cáo việc làm mạnh mẽ bất ngờ hoặc một chỉ số lạm phát tăng vọt có thể "đóng lại cánh cửa" mà ông vừa mở ra. Sự không chắc chắn này sẽ tiếp tục là một yếu tố chi phối thị trường trong những tuần tới.

Kết luận: Tận hưởng con sóng, nhưng đừng quên mang theo áo phao

Bài phát biểu của Jerome Powell tại Jackson Hole chắc chắn là một bước ngoặt. Nó đã thay đổi kỳ vọng của thị trường, chuyển sự tập trung từ cuộc chiến chống lạm phát sang nỗ lực bảo vệ tăng trưởng và việc làm. Tín hiệu rõ ràng về khả năng Fed giảm lãi suất đã mang lại một liều thuốc tinh thần quý giá cho các nhà đầu tư, tạo ra một con sóng tăng giá mạnh mẽ.

Đối với các nhà đầu tư Việt Nam, đây là một tin tức tích cực, hứa hẹn một môi trường đầu tư toàn cầu thuận lợi hơn với áp lực tỷ giá giảm bớt và dòng vốn ngoại tiềm năng. Tuy nhiên, sự lạc quan cần đi đôi với sự thận trọng. Con đường phía trước không hề bằng phẳng. Cuộc chiến với lạm phát chưa kết thúc, và sự phụ thuộc của thị trường vào chính sách tiền tệ tạo ra những rủi ro tiềm ẩn.

Trong ngắn hạn, các nhà đầu tư có thể tận hưởng con sóng lạc quan này. Nhưng về dài hạn, việc theo dõi chặt chẽ các dữ liệu kinh tế vĩ mô của Mỹ, đặc biệt là lạm phát và việc làm, là điều tối quan trọng. Quyết định cuối cùng về việc Fed giảm lãi suất vẫn chưa được đưa ra, và thị trường sẽ còn nhiều biến động khi chờ đợi những tín hiệu tiếp theo. Như một người lướt sóng chuyên nghiệp, hãy tận hưởng con sóng khi nó đến, nhưng đừng bao giờ quên chuẩn bị sẵn một chiếc áo phao cho những cơn sóng ngầm bất ngờ.